Έλληνες Ορθόδοξοι Ιεραπόστολοι Σήμερα
Υπάρχουν πολλοί που διερωτώνται ποιά μπορεί να είναι η θέση της Ιεραποστολής στην εποχή μας, εποχή που χαρακτηρίζεται από την στροφή του ενδιαφέροντος προς την υλική ευημερία, την έλλειψη πνευματικών ανησυχιών και την αδιαφορία για την θρησκεία, αλλά και τι απήχηση μπορεί να έχει το ιεραποστολικό κήρυγμα σε ανθρώπους που ζουν στις σύγχρονες ακμάζουσες καταναλωτικά και προηγμένες τεχνολογικά κοινωνίες.
Είναι αναμφισβήτητο ότι σήμερα οι χριστιανικές αλήθειες πολεμούνται από παντοειδείς ιδεολογίες και συμφέροντα που έχουν σχέση και με την παγκόσμια οικονομική και πολιτική εξουσία. Στην πολεμική αυτή επιστρατεύεται και η εξελιγμένη τεχνολογία με την μετάδοση λανθασμένων μηνυμάτων δια των ηλεκτρονικών κυρίως μέσων ενημερώσεως. Πόσες φορές δεν παρουσιάζονται τα θρησκευτικά πιστεύω ως «παρωχημένες ιδέες», η ανηθικότητα ως κάτι «φυσιολογικό και προοδευτικό», η ενάρετη ζωή ως «οπισθοδρόμηση», ενώ προβάλλεται ένας ελκυστικά υλιστικός τρόπος «μοντέρνας» ζωής.
Όλα αυτά δείχνουν ακριβώς την ανάγκη κηρύξεως του χριστιανικού μηνύματος, αλλά και τις αυξημένες δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα το ιεραποστολικό έργο οπουδήποτε και αν γίνεται. Η εντολή του Χριστού «κηρύξατε το Ευαγγέλιον πάση τη κτίσει» δεν περιορίζεται χρονικά. Ίσχυε, ισχύει και θα ισχύει «μέχρι συντέλειας του αιώνος». Και αν «μαθητεία» χρειάζονται στις ημέρες μας και οι χαρακτηριζόμενες ως χριστιανικές κοινωνίες, πόσο περισσότερο είναι αναγκαία για τα «έθνη» που δεν γνωρίζουν την αλήθεια του Ευαγγελίου.
Η ιεραποστολή αποτελεί το πιο ουσιώδες κεφάλαιο της ζωής της Εκκλησίας. Είναι το ύψιστο χρέος της. Η ζωή της Εκκλησίας. Είναι ένας πνευματικός ποταμός ιεραποστολής. Πολύ πετυχημένα ελέχθη ότι: Εκκλησία χωρίς ιεραποστολή, είναι εκκλησία χωρίς αποστολή.
Η ιεραποστολή αποτελεί μέρος της «καινής εντολής» του Χριστού, της εντολής της αγάπης. Η αγάπη προς τον πλησίον απαιτεί το ενδιαφέρον του πιστού για την σωτηρία εκείνων που δεν γνωρίζουν την Αλήθεια του Χριστού. Ενδιαφέρον αληθινό και έμπρακτο.
Ασφαλώς, υπάρχουν εκείνοι που έχουν αφοσιωθεί «ψυχή και σώματι» στο ιεραποστολικό έργο. Σε αυτούς αφιερώνεται το παρών άρθρο. Θα αναφερθούμε στους Έλληνες Ιεραποστόλους της σημερινής εποχής. Σήμερα με τους Έλληνες κυρίως Ιεραποστόλους, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας επιτελούν υπέροχο ιεραποστολικό έργο. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σε όλη την Ευρώπη, την Αμερική, την Άπω Ανατολή και την Αυστραλία και το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας σε όλη την Αφρική. Σε όλες τις περιπτώσεις ιδιαίτερη δύναμη παρέχει η ημετέρα πατρίδα, η Ελλάδα.
Στην Αφρικάνικη ήπειρο στο βόρειο τμήμα της από αιώνες κυριαρχεί ο ισλαμισμός, ο οποίος καταβάλλει αυτήν την εποχή μια καταπληκτική προσπάθεια για να κερδίσει και τους λαούς και των άλλων περιοχών της Αφρικής. Σε κάθε γενιά ανθρώπων συνεχίζεται το κήρυγμα της Βασιλείας. Κάθε όμως εποχή παρουσιάζει τις ιδιοτυπίες και τις ιδιαίτερες συνθήκες της. Στη σύντομη επισκόπηση που ακολουθεί (βλ. χάρτη) επισημαίνονται μερικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ορισμένων περιοχών της γης, με ειδικότερη αναφορά στις ευθύνες και το ρόλο των Ορθοδόξων.
Στους απέραντους χώρους του λεγόμενου ΤΡΙΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ η παρουσία των χριστιανών είναι πολύ περιορισμένη, ιδιαίτερα εμάς των ορθοδόξων κοινοτήτων είναι ισχνή, απλώς συμβολική. Υπάρχουν εντούτοις μικρές κοινότητες (Ανατολική, Κεντρική, Δυτική Αφρική) που δείχνουν ότι η Ορθοδοξία δεν ταυτίζεται με ένα μόνο χώρο ή με ένα είδος πολιτισμού, ότι υπάρχει μια εντολή λησμονημένη (Ματθ. ΚΗ’ 19) που περιμένει περισσότερη εκ μέρους μας προσοχή.
Όμως έστω κι αν η Ορθόδοξη παρουσία σε αυτούς τους τεράστιους γεωγραφικούς χώρους είναι ελάχιστη, επιβάλλεται να γνωρίζουμε τις πνευματικές ζυμώσεις που συντελούνται σε αυτά τα μέρη και τις ιεραποστολικές προσπάθειες που καταβάλλουν άλλες χριστιανικές εκκλησίες.
Στην Αφρική παράλληλα με την χριστιανική ιεραποστολή δύο ακόμα μεγάλες δυνάμεις με παγκόσμια ακτινοβολία και πάθος μαγνητίζουν τους Αφρικανούς: το Ισλάμ και μια μαχητική κομμουνιστική ιδεολογία με ποικίλες αποχρώσεις.
Η τριαδολογική θεολογία της Ανατολής παραμένει η καλύτερη θεολογική υποδομή για την ανάπτυξη της σημασίας του ανθρώπινου προσώπου και της αρμονικής συνυπάρξεως του με άλλα πρόσωπα εν κοινωνία αγάπης, μέσα στο μυστήριο του εν τριάδι Θεού. ‘Ετσι θα ξεπεραστεί τόσο ο εγωιστικός «ατομικισμός», που καλλιέργησε η νοοτροπία της Δύσεως, όσο και ο κίνδυνος μαζοποιήσεως κάτω από μια στεγνή μαύρη δικτατορία, που μοιάζει να μαστιγώνει πολλές αφρικάνικες χώρες.
Στη Λατινική Αμερική η αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας και μιας δικαιότερης κοινωνίας πυρώνει τη βούληση των ανθρώπων και είναι φυσικό να θέτει άμεσα θεολογικά προβλήματα στους χριστιανούς που ζουν σε αυτόν τον πολιτικά εκρηκτικά χώρο.
Οι χριστιανοί της Λατινικής Αμερικής δεν θα ήθελαν να αφήσουν την πρωτοβουλία μιας δυναμικής μεταμορφώσεως της κοινωνίας αποκλειστικά σε πολιτικές δυνάμεις και μάλιστα αρνητικά τοποθετημένες στην πίστη, όπως κάποτε συνέβει στην Ανατολική Ευρώπη. Η Ορθοδοξία οφείλει να υπενθυμίσει την ανάγκη της διακρατήσεως του ιστορικού και εσχατολογικού νοήματος της Ορθοδοξίας.
Στο χώρο της Ασίας εξακολουθούν να δεσπόζουν τα μεγάλα θρησκευτικά συστήματα (Ισλάμ, Ινδουϊσμός, Βουδισμός, Ταοϊσμός, κτλ) με τα πολλά πρόσωπά τους. Οι χριστιανικές εκκλησίες συνιστούν μια ελάχιστη μειοψηφία, συχνά όμως δυναμική. Εκτός από τη μορφή της χριστιανικής ιεραποστολής, τον τελευταίο καιρό έχει γίνει αισθητή η ανάγκη ενός διαλόγου ουσιαστικού με τους ανθρώπους άλλων θρησκειών και ομολογιών.
Βεβαίως τα μεγάλα παγκόσμια θρησκεύματα είναι συστήματα πολυσύνθετα, με προϋποθέσεις και δομές που πολύ δύσκολα δίνουν ελπίδες για μια εκ των «έσω» ανακάλυψη του Χριστού.
Η ορθόδοξη λατρευτική και ασκητική εμπειρία και πειθαρχία είναι συντονισμένες σε ένα μήκος κύματος που έχει μεγάλη συγγένεια με εμπειρίες και ήθη του ανατολικού κόσμου. Στην Ταϋλάνδη, Κορέα, Κίνα, Ιαπωνία, πολλά εξωτερικά στοιχεία της λαϊκής βουδιστικής θρησκείας κινούνται πολύ κοντά στη δική μας έκφραση ευσεβείας, αν και οι θεωρητικές συναρτήσεις του παραμένουν εντελώς διαφορετικές.
Μια ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Κίνα. Όπως φαίνεται ο κομμουνισμός έχει παίξει ένα ρόλο μπουλντόζας, για τη θρησκευτική χλωρίδα του παρελθόντος, έχει καταστρέψει την ιερή πατριαρχική δομή της οικογένειας και της κοινωνίας (που είχε πετρώσει ο κομφουκιανισμός) πολλά στοιχεία μαγείας (που καλλιέργησε ο λαϊκός ταοϊσμός) και γενικά έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στον κινέζικο πολιτισμό.
Με τη σκιαγραφική δειγματοληπτική αυτή ανασκόπηση θέλησα απλώς να υπενθυμίσω ότι ο ενοποιούμενος κόσμος μας, μέσα στον οποίο συνεχίζεται σήμερα το κήρυγμα της «βασιλείας του Θεού» παρουσιάζει πολλές παραλλαγές και ότι η χριστιανική μαρτυρία για τον ερχομό της πρέπει αδιάκοπα να παρατηρεί τα «σημεία των καιρών», να στοχάζεται το μήνυμά τους, να αξιοποιεί δημιουργικά τις συνθήκες της ιστορικής πραγματικότητας. Διότι η «βασιλεία του Θεού», ας μην το ξεχνούμε, έχει ήδη εισέλθει στην Ιστορία, η δε ενεργοποίηση της «ζύμης» (Ματθ. ΙΓ’ 33) της παρουσίας της στην Οικουμένη, στο γεωγραφικό χώρο και στο ιστορικό γίγνεσθαι παραμένει για τους χριστιανούς άμεσο αποστολικό χρέος.
Όταν το 1958 άρχιζε μέσα στη σύγχρονη Ορθοδοξία η αναζωπύρωση του ιδεώδους για την εξωτερική Ιεραποστολή, είχαμε να αντιμετωπίσουμε δύο δυσκολίες: Την έκπληξη των Δυτικών που πίστευαν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι εσωστρεφής και δεν ενδιαφέρεται για την Ιεραποστολή και μια παθητική εσωτερική αντίδραση μεταξύ των Ορθοδόξων, που θεωρούσαν αυτό το ενδιαφέρον σαν κάτι ξενόφερτο. Από τα σχετικά κείμενα που δημοσιεύθηκαν στις τελευταίες δεκαετίες, έχει γίνει πλέον σαφές ότι το ιεραποστολικό χρέος υπήρξε βασικό στοιχείο της ορθόδοξης αυτοσυνειδησίας, έστω και αν, μέσα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, η ιεραποστολική δραστηριότητα διαφόρων τοπικών εκκλησιών βρισκόταν σε κάμψη και το ιεραποστολικό ενδιαφέρον σε λήθαργο.
Κατά την περίοδο των εξάρσεων της εξωτερικής ιεραποστολής εκχριστιανίστηκαν πολλοί λαοί και ιδιαίτερα οι σλαβικοί. Οι ώρες του λήθαργου και των παραλείψεων προκάλεσαν ιστορικές εξελίξεις και θρησκευτικό-κοινωνικές ζυμώσεις που συνέβαλαν στην προώθηση του Ισλάμ στον αραβικό κόσμο και στην ανάπτυξη του Λενινισμού – Μαρξισμού που κυριάρχησε κατά τον 20ο αιώνα στις περισσότερες ορθόδοξες χώρες. Και οι δύο τόσο διάφορες κοινωνικό-πολιτικές πραγματικότητες, του Ισλάμ και του κομμουνισμού, ξεπήδησαν από τον γεωγραφικό, αλλά εν πολλοίς και πολιτιστικό χώρο όπου αναπτύχθηκε η ορθοδοξία και βλάστησαν μέσα σ’αυτόν απορροφώντας διάφορα επιμέρους στοιχεία της, εκλεκτικά η καθεμιά.
Ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της Ορθοδοξίας. Οι καιροί «ού μενετοί». Ο κόσμος έχει στραμμένα τα βλέμματα του στην Ορθοδοξία και ζητεί την βοήθειά της. Τελειώνοντας σας υπενθυμίζω τα λόγια που είπε σε μία ομιλία του ο μακαριστός Σεβασμιώτατος Νειλουπόλεως Ρουβήμ Σπάρτας που επί 50 χρόνια έδρασε ιεραποστολικά στην Καμπάλα:
Θυμόσαστε τι είπε ο Θεός στο Μωϋση όταν μπροστά στην Ερυθρή θάλασσα αγωνιούσε για το τι θα γίνει ο λαός; Ο Θεός απάντησε: «Τι βοάς προς με; Στο χέρι σου κρατάς το ραβδί». Κτύπα τη θάλασσα να ανοίξει δρόμο για να διαβεί ο λαός». Ε, λοιπόν και εσείς έχετε το ραβδί της αληθινής πίστεως.
Κτυπήστε τη θάλασσα της άγνοιας να περάσει ο κόσμος, στη σωτηρία προτού το ρεύμα του κακού το παρασύρει.
Ας κτυπήσουμε όλοι μας το ραβδί, γιατί κάθε δισταγμός ή αδράνεια εκ μέρους μας δεν αποτελεί απλώς λέγει ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, ένοχη αμέλεια αλλά ΑΜΑΡΤΙΑ.
Μαρία Δημ. Γεωργούλα