Αυθεντία και Αυθεντικότητα

Σεβασμιώτατε, Κυρίες και κύριοι
Όταν προ ημερών δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από την κα Βρανά, η οποία μου μίλησε για τη σύναξή σας και με κάλεσε να μιλήσω, δεν σας κρύβω ότι ήταν για μένα μια μεγάλη έκπληξη. Ως τώρα είχα ανταποκριθεί σε προσκλήσεις που αφορούσαν σε ομιλίες σε μαθήτριες της κατασκηνώσεως· ωστόσο το να μιλήσω σε ακροατήριο σαν το δικό σας ήταν για μένα αρκετά δύσκολο και μόνο η διαβεβαίωση ότι αυτό ήταν επιθυμία του Σεβασμιωτάτου με έπεισε -για να μην πω με εξανάγκασε- να δεχθώ.
Το έργο σας το γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια. Την διακονία τού Σεβασμιωτάτου καθώς και την προσωπική του… πορεία μέσα στην Εκκλησία την έμαθα πριν μία εικοσαετία περίπου, όταν, εργαζόμενη τότε σ΄ ένα Τυπογραφείο, ήμουν η πρώτη που διάβαζα και δακτυλογραφούσα ταυτόχρονα τον Ιεραποστολικό Ταχυδρόμο. Από το 1986 έως το 1994 όλα τα τυπογραφικά λάθη του περιοδικού σας οφείλονταν σε μένα.
Τότε, βεβαίως, δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα έφτανε κάποτε η στιγμή να ομιλώ σε σας, παρουσία, μάλιστα, του ίδιου του Σεβασμιωτάτου.
Όταν ρώτησα για το θέμα της ομιλίας μου, με όλη την καλωσύνη που διακρίνει την κα Βρανά, με άφησε ελεύθερη να ορίσω εγώ το θέμα. Και ξέρετε, βεβαίως, ότι το πιο δύσκολο θέμα εκθέσεως είναι πάντοτε το ελεύθερο θέμα.
Καθώς προβληματιζόμουν, αναρωτιόμουν κιόλας. Πώς και με διάλεξαν, τι να πω εγώ; Σιγά, πια, την αυθεντία που ανακάλυψαν και… Αυτό είναι! Ένα θέμα πάντοτε επίκαιρο: Αυθεντία και αυθεντικότητα.
Σε μια εποχή σαν τη δική μας, εποχή ανατροπών, ανασφαλειών και αναπαντήτων· εποχή αυθεντίζουσα και αυθαδιάζουσα· εποχή πολυφωνίας, πολυλογίας και πολυπραγμοσύνης· με πολλά ερωτηματικά, λίγα θαυμαστικά και ελάχιστες … τελείες… Η αυθεντία αποτελεί πλέον ένα λόγο «αιρετικό».
Σήμερα, στην εποχή της δημοκρατίας; της ελευθεροτυπίας; της άποψης και της έκφρασής της; Δεν χωρούν αυθεντίες!
Κατά βάθος γιατί ο καθένας μας έχει αναγάγει σε αυθεντία τον εαυτό του και το εαυτού θέλημα.

Αναζητώντας στο Λεξικό τον ορισμό της λέξεως «αυθεντία» βρέθηκα μπροστά σε τρεις ερμηνείες: α) αδιαμφισβήτητη ισχύς γνώμης, το απόλυτο κύρος. β) το πρόσωπο του οποίου οι απόψεις δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από κανέναν. γ) αυτός που γνωρίζει σε βάθος ένα θέμα, ο ειδικός. Η δε ετυμολογία της λέξεως αποδίδεται στο αρχαίο «αυθέντης» που βεβαίως σημαίνει αφέντης, κύριος. Η έννοια της λέξεως παραπέμπει, λοιπόν, στο απόλυτο. Είναι από τις έννοιες που δεν επιδέχονται επιθετικών προσδιορισμών (πολλή ή λίγη αυθεντία). Και αφορά πρόσωπα, προσωπικότητες.
Κι ενώ όλοι θα θέλαμε να αποκτήσουμε αυθεντία, δυσκολότατα την αναγνωρίζουμε στους άλλους.
Είναι διαπιστωμένο, και από την Επιστήμη και από την προσωπική μας εμπειρία πολύ περισσότερο, ότι ο άνθρωπος χρειάζεται την αυθεντία στη ζωή του και -συνειδητά ή όχι- την αναζητά. Την αναζητά έξω από τον εαυτό του, σαν ένα στήριγμα κυρίως στην αγωγή του και σε κάθε πρόβλημα ή προβληματισμό του.
Το μικρό παιδί έχει ως αυθεντία το γονιό. Αυτό είναι απαραίτητο και στο παιδί και στο γονιό, και προκύπτει φυσικά. Αποτελεί μια φυσική κατάσταση κατά την οποία το παιδί αναγνωρίζει την εξουσία του γονιού και σ΄ αυτήν ακριβώς ο γονιός στηρίζει τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού του. Οι μέθοδοι διαπαιδαγώγησης μπορεί να ποικίλουν, ωστόσο ο μοχλός είναι πάντα ο ίδιος: ο μπαμπάς ξέρει.
Κάτι ανάλογο μας έχει πει και ο γέροντας Παϊσιος με το παράδειγμά του σχετικά με το μικρό δεντράκι που χρειάζεται να δεθεί γερά σ΄ ένα πάσαλο για να γίνει ο κορμός του ίσιος μεγαλώνοντας.
* Γιατί μας είναι αναγκαία η αυθεντία;
Κατ΄ αρχήν ως σημείο αναφοράς σε κάθε μας πράξη. Ο άνθρωπος χρειάζεται το πρότυπο και το αναζητά για να ξέρει πού πορεύεται και να αξιολογεί τις πράξεις του. Έτσι ανά πάσα στιγμή μπορεί να πιστοποιεί την ορθότητά τους ή να προβαίνει σε διόρθωση, ώστε να επανέρχεται στην ορθότητα, μετά από παρεκτροπές.
Αυτή η ανάγκη αποδεικνύεται σήμερα ιδιαίτερα από την τάση τού ανθρώπου να αναζητά τέτοιες αυθεντίες στην προσωπική του ζωή. Ιδιαίτερα στις μέρες μας οι νέοι στρέφονται στην Εκκλησία πολύ πιο συνειδητά και αποφασισμένα. Βεβαίως οι αναστολές είναι πάμπολλες, αλλά όταν η ψυχή το αποφασίσει υπερνικά κάθε εμπόδιο. Και μάλιστα παρατηρούμε ότι ψάχνουν για «αυστηρούς», όπως λέμε, πνευματικούς. Στην ουσία ψάχνουν για σταθερούς οδοδείκτες, για να ξέρουν πού πορεύονται.
Κατά βάθος, η ανάγκη μας να στηριχθούμε σε σίγουρη βάση αποδεικνύει την πρώτη μας αρχή και την κατάληξή μας.
Ο Αδάμ μέσα στην Παράδεισο έβλεπε το Θεό «πρόσωπον προς πρόσωπον» και συνομιλούσε μαζί Του. Μετά την πτώση αυτή η σχέση χάθηκε κι έμεινε ο άνθρωπος μόνος κι αδύναμος να κοπιάζει, να ιδρώνει, να πονάει και να νοσταλγεί. Και συνάμα να αναγνωρίζει μέσα του στοιχεία του «κατ΄ εικόνα» για να θυμάται Τίνος δημιούργημα είναι και ποιος ο προορισμός του.
Αναζήτηση της πρωτότυπης Εικόνας μας, του Δημιουργού μας, είναι η τάση μας να ζητούμε την αυθεντία στη ζωή μας, αλλά να την επιδιώκουμε και για τον εαυτό μας. Δεν θα το σκεφτόμασταν αν δεν το είχαμε βιώσει.

Ας ανατάμουμε, όμως, στο θέμα μας. Για την πρακτική αυτής της προσπάθειας έχω διαιρέσει αυτό που νομίζουμε, που προβάλλεται ή που όντως είναι η αυθεντία σε τρεις κατηγορίες: Α) Φυσικές αυθεντίες. Β) Σύγχρονες αυθεντίες. Γ) Όντως αυθεντίες.

Α. Φυσικές αυθεντίες.

1) Οι γονείς: Ως κάποια ηλικία είναι η παρουσία τους καταλυτική. Η δε απουσία τους -απουσία όχι τόσο φυσική όσο ψυχική- είναι συντριπτική για τον ψυχισμό του παιδιού.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει: «Τον πατέρα δεν τον κάνει μόνο το να σπείρει, αλλά και το να εκπαιδεύσει σωστά· ούτε η κυοφορία κάνει κάποια μητέρα, αλλά η καλή ανατροφή».
Είναι χαρακτηριστικό ότι το παιδί αντιγράφει τρόπους, ήθος και λεξιλόγιο ακόμη από τους γονείς.
Βρισκόμουν κάποια μέρα στο αυτοκίνητό μου με την μεγάλη μου κόρη, τότε μόλις 2,5 ετών. Προσωπικά όταν οδηγώ είμαι λίγο… παράξενη. Θεωρώ δηλαδή ότι όταν ανάβει το πράσινο φανάρι, πρέπει να ξεκινήσω (τέτοια παραξενιά!). Ωστόσο εκείνη τη μέρα ο μπροστινός μου στο φανάρι δεν είχε την ίδια άποψη. Μετά από λίγα -πολύ λίγα- δευτερόλεπτα αναμονής άρχισα, λοιπόν, τη μουρμούρα: άντε ξεκίνα, τι θα γίνει; Ξεκίνα επιτέλους, ξεκίνα βρε άρχοντα! Σαν να με είχε ακούσει υπάκουσε τελικά και ξεκίνησε. Λίγες μέρες αργότερα, σε ανάλογη περίπτωση και πριν προλάβω να μιλήσω ακούω τη Χαρούλα από το καθισματάκι της να λέει: άντε βρε άρχοντα!!! Έμεινα έκπληκτη συνειδητοποιώντας ότι είχε αποστηθίσει τη λέξη με όλη της τη σημασία και τη χρησιμοποίησε σε περίπτωση ανάλογη και με έμφαση. Και αναλογίστηκα τι άλλο θα μπορούσε να είχε συμβεί: θα μπορούσα για παράδειγμα να είχα πει καμιά πιο βαριά κουβέντα και να την επαναλάμβανε η μικρή. Και τότε, με τι δικαίωμα θα της έβαζα πιπέρι, όταν θα έπρεπε εγώ να καταπιώ ολόκληρη την πιπεριέρα…
Αποτελούμε πρότυπα και καλά θα κάνουμε να το πάρουμε απόφαση -εγκαίρως.
Στην αρχή κατά τις συστάσεις αναφέρθηκε ότι είμαι Φιλόλογος κι εγώ συμπλήρωσα ότι εργάζομαι σε Νυκτερινό Γυμνάσιο. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς οι δυσκολίες σ΄ ένα τέτοιο Σχολείο είναι πολλές. Για μένα, όμως, η δυσκολότερη εποχή της σχολικής χρονιάς είναι η άνοιξη, που η ενδυμασία των κοριτσιών γίνεται ανυπόφορη. Κάποιες κοπέλες δέχονται τις παρατηρήσεις και συμμορφώνονται. Κάποια χρονιά όμως δύο μαθήτριες είχαν δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα. Έρχονταν κάθε μέρα προκλητικά «ντυμένες» και καθημερινά έκανα παρατηρήσεις. Κάποια στιγμή αναγκάστηκα να τους πω ότι αν ξανάρθουν ντυμένες με τα… μισά τους ρούχα δεν θα μπουν στο μάθημά μου. Την επομένη ήρθαν ντυμένες ακόμη χειρότερα. Άρχισα, λοιπόν, κι εγώ να ψέλνω αγανακτισμένη στο Γραφείο και να απορώ: καλά αυτές οι μανάδες, πού τα στέλνουν έτσι τα παιδιά τους στο Σχολείο. Ώσπου κάποια μέρα έρχεται η μητέρα της μίας από αυτές τις μαθήτριες για κάποια δουλειά στο Σχολείο. Και τότε λύθηκαν όλες μου οι απορίες. Ήταν εκπληκτικό πώς είχε αποτυπωθεί τελικά η εικόνα της μητέρας στο παιδί. Ανάλογη προκλητικότητα και αναίδεια.

2) Οι Δάσκαλοι: Στον τομέα τους έχουν αναμφισβήτητη εξουσία στα παιδιά. Δύσκολα ανατρέπεται αυτό που ο δάσκαλος (κυρίως στα πρώτα χρόνια) λέει -και λάθος να είναι.
Έρχεται πέρισυ μια μέρα η Χαρούλα από το Νηπιαγωγείο. Ως συνήθως αρχίζει η «ανάκριση».
– Τι κάνατε σήμερα στο Σχολείο;
– Για τα ζώα της ζούγκλας.
– Και ποια είναι τα ζώα αυτά;
– Το λιοντάρι, ο ελέφαντας, ο πίθηκος. Αλήθεια, μαμά, ξέρεις, εμείς οι άνθρωποι είμαστε από τον πίθηκο.
Εδώ είμαστε, σκέφτηκα.
– Πού το άκουσες αυτό, παιδί μου;
– Στο σχολείο.
– Το είπε η δασκάλα;
– Όχι το είπε ένα παιδάκι.
– Και η δασκάλα τι είπε;
– Του είπε, «σωστά, μπράβο».
Κι αρχίζει τώρα η αναθεώρηση : μα δεν έχουμε πει ότι ο Θεός μάς δημιούργησε; Δεν είμαστε από τον πίθηκο.
– Μα τι λες, μαμά; Το είπε η δασκάλα!
Ακούτε; Το είπε η δασκάλα. Τεσσάρων ετών παιδάκι, δεν του δίδαξε κανείς την αυθεντία της δασκάλας, το αντιλαμβανόταν μόνο του. Δεν το επαναφέραμε ποτέ το συγκεκριμένο περιστατικό. Μόνο που από τότε έχουμε πολλές φορές διηγηθεί την ιστορία περί της δημιουργίας του κόσμου, μήπως και εξαλειφθεί το λάθος της δασκάλας.

3) Οι άνθρωποι του πνεύματος: ό,τι αυτό σημαίνει στις μέρες μας. Είτε σημαίνει τους μορφωμένους ανθρώπους, είτε τους πολιτικούς, είτε τους εκκλησιαστικούς.
Λέει ένα ανέκδοτο για το Νασρεντίν Χότζα. Κάποτε πήγε ένας χωρικός στο σπίτι του και του ζήτησε να του διαβάσει ένα γράμμα, γιατί ο ίδιος δεν μπορούσε να το διαβάσει. Ο Χότζας το πήρε στα χέρια του, το κοίταξε από δω το κοίταξε από κει και στο τέλος το επέστρεψε στο χωρικό, παραδεχόμενος ότι δεν μπορούσε να το διαβάσει, καθώς ήταν γραμμένο στα αρχαία Αραβικά. Τότε ο χωρικός δυσανασχέτησε και είπε στο Χότζα: Δεν ντρέπεσαι να μην μπορείς να το διαβάσεις, και είσαι και Χότζας; Κρίμα στο σαρίκι που φοράς. Τότε ο Χότζας βγάζει το σαρίκι του, το φορά στο χωρικό, του δίνει το γράμμα και του λέει: Πάρε και διάβασέ το μόνος σου.
Συχνά και μόνο η ιδιότητα κάποιου τον καθιστά αυθεντία.
Όσο κι αν αμφισβητούνται στις μέρες μας οι πνευματικοί άνθρωποι, αυτή ακριβώς η αμφισβήτηση αποδεικνύει περίτρανα την ανάγκη και την απαίτηση των πολλών «να σταθούν στο ύψος τους». Παραδέχονται, άμεσα ή έμμεσα, ότι έχουν κάποιο «ύψος», το ύψος του πνεύματος.
Στην πρόσφατη εκκλησιαστική κρίση είδατε ότι άλλοι μίλησαν για απογοήτευσή τους από τα συγκεκριμένα πρόσωπα, άλλοι μίλησαν ακόμη και για υποκρισία τους, όλοι ωστόσο ζήτησαν «κάθαρση». Αυτό σημαίνει ότι όλοι έκριναν ότι δεν ταιριάζει αυτή η κατάσταση στην Εκκλησία. Ζητάς κάθαρση για κάτι το οποίο οφείλει να είναι καθαρό, για κάτι το οποίο το έχεις ανάγκη καθαρό.

Σήμερα, όμως, τα δεδομένα έχουν ανατραπεί κι άλλοι ζητούν να πάρουν την καθέδρα της γνώσεως. Αυτοί αποτελούν τη δεύτερη κατηγορία:

Β. Σύγχρονες Αυθεντίες
Φορέας και προβολέας τους η αυτής μεγαλειότης, η τηλεόραση.

1) Οι Δημοσιογράφοι: όλα τα σφάζουν – όλα τα μαχαιρώνουν!
Γνωρίζουν τα πάντα.
Κρίνουν τα πάντα.
Καταδικάζουν κατά βούλησιν (ή κατά συμφέρον).
Αναδεικνύουν κατ΄ επιλογή.
Αποσιωπούν κατά κόρον.
Διεκδικούν για τον εαυτό τους το αλάθητο κι έτσι χειραγωγούν τις μάζες.
Το πε ο τάδε!» Δεύτε προσκυνήσωμεν και προσπέσωμεν.
Και το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι κατακτούν τη θέση της αυθεντίας μέσα μας χωρίς εμείς να ερωτηθούμε και ίσως χωρίς να εγκρίνουμε. Η δύναμη της τηλεόρασης είναι τεράστια. Κι όσο περισσότερο λείπουν τα ερείσματα στον άνθρωπο τόσο πιο ευάλωτος είναι.

2) Οι star: ό,τι σημαίνει αυτό. Από πρόσωπα της μόδας μέχρι πρωταγωνιστές του αθλητισμού, ή απλώς γνωστοί στο πλατύ κοινό. Μας υπαγορεύουν καθημερινά:
– πώς θα ντυθούμε
– πώς θα συμπεριφερθούμε
– πώς θα μιλήσουμε
– πώς και πού θα διασκεδάσουμε
– πόσο θα ζυγίζουμε
– πώς θα οργανώσουμε τη ζωή μας
Μία φιλοσοφία που στηρίζεται στο τρίπτυχο: καταναλωτισμός, εγωκεντρισμός, πανσεξουαλισμός, ή όπως έλεγε ο Αββάς Δωρόθεος «φιλαργυρία, φιλοδοξία, φιληδονία».

Υπάρχουν, βεβαίως, κι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τον άνθρωπο στην απολυτοποίηση ενός προτύπου: υπάρχουν τα προσωπικά πρότυπα – αυθεντίες. Εδώ μπορεί κανείς να αναλύει επί ώρες τα κριτήρια και τις βαθύτερες αιτίες μιας τέτοιας επιλογής. Ωστόσο δεν είναι του παρόντος η ανάλυση αυτή.
Καθένας, λοιπόν, από κάπου πιάνεται, κάπου στηρίζεται για να πορεύεται στη ζωή του.
Ο Χριστιανός;
Γιατί, μήπως ο Χριστιανός είναι τίποτε διαφορετικό; Ξεχωρίζει και εξαιρείται στον καθημερινό του βίο; Φυσικά! Κι αυτό ας μην παρεξηγηθεί. Ξεχωρίζει, γιατί η ίδια η ιδιότητά του ως Χριστιανού παραπέμπει στο πρόσωπο του Κυρίου μας και προσδίδει μεγαλύτερη ευθύνη τον καθένα μας για τις επιλογές του.
Θυμάστε πόσος σάλος -και δικαίως- συνέβη προ ετών με το θέμα των ταυτοτήτων. Ως τότε είχαμε τουλάχιστον το προνόμιο να θεωρούμαστε Χριστιανοί, έστω, της ταυτότητας. Με την κατάργηση της αναγραφής του θρησκεύματος, στερηθήκαμε ακόμη κι αυτή την παρηγοριά. Και τώρα καλούμαστε ν΄ αποδείξουμε πολύ πιο δραστικά και δραστήρια την ιδιότητά μας αυτή.

Γ. Όντως Αυθεντίες

1) Ο Γέροντας: του καθενός ο λεγόμενος «διαιτητής» για τους εγγάμους.
Από την μία πλευρά η φώτιση του Θεού – από την άλλη η υπακοή η δική μας, αποτελούν για μας δικλείδα ασφαλείας για τη ζωή μας. Ξέρουμε πού βαδίζουμε, πώς βαδίζουμε και για πού πηγαίνουμε. Υπό τον όρο:
* να είναι ο ίδιος αγωνιζόμενος και αγιαζόμενος και προπαντός οι απόψεις του να είναι αγιοπατερικές και όχι… πλανεμένες.
* να κάνουμε εμείς υπακοή σ΄ εκείνον κι όχι εκείνος σ΄ εμάς (!) (αυτό το αφήνω ασχολίαστο, και ο νοών νοείτω)
Ο π. Επιφάνιος έλεγε: δεν έχουμε ανάγκη από Γέροντες, αλλά από την αγία υπακοή.

2) Οι Γεροντάδες: ορόσημα στέκονται και φωστήρες στο νοητό στερέωμα της Εκκλησίας.
Δείτε πώς η Σοφία του Θεού ανατρέπει και συντρίβει τα ανθρώπινα δεδομένα. Ο π. Παϊσιος ήταν ένας αγράμματος, άσημος (τουλάχιστον για τους διάσημους), χωρίς ύφος σοφού και τρανού -δεν ήταν καν ιερέας, ένας απλός καλόγερος ήταν… Κι όμως, ο λαός του Θεού συνέρρεε κατά χιλιάδες μόνο για να πάρει την ευχή του κι αποτελούσε και πάντα αποτελεί σημείο αναφοράς. «Το ΄πε ο πατήρ Παϊσιος», και μόνο αυτό αρκεί για να προσδώσει κύρος στο λόγο.
Τέτοιους στύλους αυθεντίας διαθέτει η Εκκλησία ακόμη και στις χαλεπές μέρες μας και ο Θεός δεν αφήνει το ποίμνιό του ορφανό ποτέ από τέτοιους ποιμένες.

3. Η Εκκλησία: στύλος και εδραίωμα της αληθείας
Είναι η απόλυτη και κορυφαία αυθεντία στη ζωή μας. Από Αυτήν αντλούν χάρη και οι άλλες πνευματικές αυθεντίες που αναφέραμε. Ως Σώμα Χριστού κατέχει το όλον της αληθείας, το μόνο αλάθητο. Απολύτως αλάθητος είναι μόνο ο Θεός και από Εκείνον, ο θείος λόγος του και οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Κανένα άλλο αλάθητο δεν αναγνωρίζει η Εκκλησία μας. Ακόμη κι αυτοί οι μεγάλοι Άγιοι κάποια σφάλματα έκαναν ακριβώς για να πιστοποιηθεί ότι όχι τα πρόσωπα αλλά ο ίδιος ο Χριστός μας είναι η πηγή της αληθείας.

Κλείνοντας, επιτρέψτε μου να επισημάνω κάτι ακόμη: θέλουμε δεν θέλουμε κι εμείς, ο καθένας μας, αποτελεί αυθεντία στο περιβάλλον του. Πόσες φορές δεν έτυχε να ακούσουμε στο χώρο εργασίας μας, η στο συγγενικό ή γενικώς κοινωνικό μας κύκλο τη γνωστή φράση: για πες μας και συ, που είσαι της Εκκλησίας… Ή το πικρό εκείνο σχόλιο στα λάθη μας: κρίμα που είσαι και της Εκκλησίας…
Προσδοκούν και απαιτούν από μας γνήσια συμπεριφορά και μας αναθέτουν την απόλυτη ευθύνη της καλής μαρτυρίας. Πώς ν΄ αντεπεξέλθουμε;
* με συνέπεια στην προσωπική μας ζωή: πρέπει να αναλογιστούμε ότι μία παρατυπία μας μπορεί να προκαλέσει σκανδαλισμό πολύ μεγαλύτερο από οποιανδήποτε τυχόν ωφέλεια η οποία θα προέλθει από πάμπολλες φιλότιμες προσπάθειές μας.
* με γνώση της πίστεως: συνηθίζουμε να δογματίζουμε ενώ δεν γνωρίζουμε, να έχουμε γνώμη αν και δεν έχουμε γνώση. Αυτό όμως δεν αποτελεί αυθεντία αλλά αυθάδεια. Αν σκεφθούμε ότι οι εχθροί της πίστεως μελετούν το Λόγο του Θεού για να τον πολεμήσουν ίσως νιώσουμε την ευθύνη μας να μελετούμε και να υπερασπιζόμαστε την πίστη μας.
* με ταπεινοφροσύνη και αγάπη: όχι σαν δάσκαλοι αλλά ως συμμαθητές. Δεν είμαστε καλύτεροι από τους άλλους, η πίστη μας είναι ανώτερη και σ΄ αυτή πρέπει να προσελκύσουμε τους αδελφούς μας. Όχι σαν τον πρεσβύτερο γιο της παραβολής του Ασώτου που προτιμούσε την απώλεια του αδελφού του μόνο για να έχει την ικανοποίηση ότι είναι καλύτερός του.

Σεβασμιώτατε, παράλληλα με τις ευχαριστίες μου για την πρόσκλησή σας, συγχωρήστε και τη δική μου αυθάδεια να ομιλώ τόση ώρα μπροστά σας, ενώ σε σας ανήκει η εξουσία και η ευθύνη της κατηχήσεώς μας. Ωστόσο παρηγορούμαι γιατί κι εγώ όσα λέω και πιστεύω τα έχω διδαχθεί από την Εκκλησία μας και τους ποιμένες της. Δοξάζουμε το Θεό που μας έχει μέλη της ζωντανής του Εκκλησίας και ελπίζουμε ότι πάντοτε θα στηριζόμαστε σε απλανείς πνευματικούς οδηγούς στην πορεία της ζωής μας. Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών…

Κα Μαυρικάκη
Καθηγήτρια-Φιλόλογος